DEMOKRAT PARTİ (DP) KRONOLOJİSİ: İLK PARTİLER

9 Mayıs 2012 Çarşamba

İLK PARTİLER

TARİHİ SÜREÇ VE GERÇEK

Demokrat Parti, Türk siyasi tarihinin 74. Cumhuriyet’ in 7. siyaset kurumudur.

Halk Fırkası’ndan sonra ve Demokrat Parti’den önce kurulan partiler :

1. HALK FIRKASI, (1935 ve sonrası, CHP) Kuruluş Tarihi : 14 Eylül 1923 (*)

Kurucuları : Mustafa Kemal Paşa ( Atatürk ) İsmet İNÖNÜ, Celal BAYAR,

Recep PEKER, Refik SAYDAM, Prof. Fuat KÖPRÜLÜ

2. TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI, Kuruluş Tarihi : Kasım 1924

Kurucuları : Ali Fuad CEBESOY (Paşa), Kâzım KARABEKİR (Paşa) Rauf ORBAY,

Dr. Adnan ADIVAR, Rüştü Paşa, İsmail CANBOLAT Bey, Sabit Bey,

Ahmet MUHTAR (ÇİLLİ) Bey, Halis TURGUT Bey, Necati (KURTULUŞ)

Bey, Mersin Mebusu Besim Bey, Erzurum Mebusu, Faik GÜNDAY Bey,

Sabit Bey,

03.Haziran.1925 Tarihinde kapatıldı.

3. SERBEST CUMHURİYET FIRKASI, Kuruluş Tarihi :12 Ağustos 1930

Kurucuları : Ali Fethi OKYAR, Samet AĞAOĞLU 17.Kasım.1930’da kendini feshetti.

Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım ile üç yakını ve

Halide Edip Adıvar

4. AHALİ CUMHURİYET FIRKASI, Kuruluş Tarihi :19 Eylül 1930

Kurucusu : Abdülkadir KEMALİ 30 Ocak 1931’de kapatıldı.

5. MİLLİ KALKINMA PARTİSİ, Kuruluş Tarihi :18 Temmuz 1945

Kurucuları : Nuri DEMİRAĞ , Hüseyin Avni ULAŞ , Cevdet Rıfat ATİLHAN

1946 seçimlerine katılmış, Milletvekili çıkaramayınca kapanmıştır.

6. TÜRK CUMHURİYET AMELE VE ÇİFTÇİ PARTİSİ, Kuruluş Tarihi : 29 Ağustos 1945

Kurucusu : Mimar–Mühendis Kazım Bey. Komünist temayüllü olduğundan faaliyetten

men edilmiştir.

7. DEMOKRAT PARTİ, Kuruluş Tarihi : 7 Ocak 1946

Kurucuları : Sabık Başvekil ve İzmir Mebusu CELAL BAYAR,

Aydın Mebusu ADNAN MENDERES, İçel Mebusu REFİK KORALTAN

Kars Mebusu Ordinaryüs Profesör Dr. Fuat KÖPRÜLÜ

7.OCAK.1946–27. MAYIS.1960 ARASI, DEMOKRAT PARTİ’DEN DOĞAN SİYASİ PARTİLER

1. MİLLET PARTİSİ 20.Temmuz.1948 Osman BÖLÜKBAŞI

Mareşal Fevzi ÇAKMAK

2. ÖZ DEMOKRATLAR PARTİSİ 08 .Ağustos. 1948

3. SERBEST DEMOKRASİ PARTİSİ 09. Ağustos. 1948

4. HÜRRİYET PARTİSİ 19.Kasım.1955

(*) Her ne kadar ilk parti, 22.Eylül.1919 tarihinde kurulan; “Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası” ise de, gelenek ve kapsam dışında yer alması nedeniyle incelenmesine ve üzerinde durulmasında fayda görülmemiştir.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)

DÖRTLÜ TAKRİR

Cumhuriyet Halk Partisi

TBMM Grup Başkanlığı ve Parti Genel Başkanlığı’na,

“Daha kuruluşundan beri, Türkiye Cumhuriyeti’nin ve CHP’nin en esaslı umdesini teşkil eden demokrasi prensiplerine tamamıyla tatbiki sayesinde refah ve saadete kavuşacağı kanaatine bağlanmış olan vatandaşların bütün memlekette ve bilhassa partimiz mensupları arasında en büyük ekseriyeti teşkil ettikleri şüphesizdir. İşte bu kanaatledir ki milletçe özlenen bu amacın gerçekleştirilmesi için lüzumlu gördüğümüz tedbirleri partimizin meclis grubuna arz ve teklif etmeyi borç bildik.

Atatürk’ün ölmez adına bağlı olan mukaddes Kurtuluş savaşımızdan doğan Türkiye Cumhuriyeti ilk Teşkilat–ı Esasiye Kanunu ile dünyanın belki en demokratik anayasasını meydana getirmiş ve bu sayede gerek ferdi hürriyetleri gerek milli murakabeyi en geniş surette dağlamak imkânlarını vermiştir.

Memleketi Ortaçağdan kalma bir takım zararlı müesseselerden koruyabilmek ve irticaı kırmak maksadıyla 1925’ten sonraki yıllarda siyasi hürriyetlerin bazı takyitlere uğratıldığını biliyoruz. Lâkin Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Teşkilat–ı Esasiye Kanununun, demokratik ruhuna daima sadık kalmış ve cumhuriyetin kurucusu Büyük Atatürk bunu tamamıyla demokratik bir şekle ulaştırmak idealinden ölünceye kadar ayrılmamıştır.

Burada izaha lüzum görmediğimiz türlü sebeplerden dolayı muvaffakiyetsizlikle neticelenen Serbest Fırka tecrübesi bu maksatla yapılmış bir harekettir. Bu talihsiz tecrübenin uyandırdığı tepkiler neticesinde siyasi hürriyetlerin yeni bir takım tahditlere uğratıldığı inkâr edilemez. Bununla beraber cumhuriyet idaresinin her şeye rağmen demokratik tekâmül yolunda ilerlediğini gösteren teşebbüslerde vardır. Büyük Millet Meclisi seçimlerinde, müstakil mebuslara gittikçe daha artacak nispette yer ayrılması tecrübesini buna bir delil olarak zikredebiliriz.

İkinci Dünya Savaşı’nın belirmeye başlaması ve harp tehlikesinin memleketimizi daimi bir tehdit altında bulundurması pek tabii olarak siyasi hürriyetleri bir kat daha tahdide sebep olmuş ve bu suretle Teşkilat–ı Esasiye Kanunu’nun demokratik ruhundan biraz daha uzaklaşılmıştı. Gerçi CHP içinde ayrıca bir müstakil grup teşkili millî murakabede tek parti usulünden doğan zararların karşılanması yolunda bir tecrübe olmakla beraber kuruluşundaki gayritabiîlik dolayısıyla bundan da müspet bir netice alınmadığını görüyoruz.

Bütün dünyada, hürriyet ve demokrasi cereyanlarının tam bir zafer kazandığı demokratik hürriyetlere riayet prensibinin milletlerarası teminata bağlanmak üzere bulunduğu şu günlerde, memleketimizde de Cumhurbaşkanından en küçüğüne kadar bütün milletin aynı demokratik ülküleri taşıdığından şüphe edilemez.

Uzun asırlardan beri müstakil bir devlet olarak yaşayan Türkiye’de hatta okuyup yazma bilmeyen vatandaşların bile siyasi hürriyetlerini şuurla kullanacak bir seviyede bulundukları inkâr kabul edilmez bir hakikattir. Okuyup yazma bilmeyen köylüler arasında bile dünyanın en değerli idare ve siyaset adamlarını yetiştirmiş olan milletimizin bilhassa cumhuriyet idaresinin kuruluşundan beri yapılan hamleler neticesinde bundan 20 yıl evveline nispetle çok yüksek bir seviyeye erişmiş bulunduğu övünülecek bir gerçektir.

İşte bir taraftan iç hayatımızdaki bu mesut tekâmülün yarattığı siyasî olgunluk, diğer taraftan bugünkü medeniyet dünyasının umumî şartları daha ilk Teşkilât–ı Esasiye Kanunumuzda hâkim olan demokratik ruhu, bugünkü siyasî hayat ve teşkilatımızda kuvvetle tecelli ettirmek zamanı geldiği kanaatine bizi sevk etmiş bulunuyor. Bunun bir an evvel gerçekleşmesi yönündeki düşüncelerimizi şöyle hülasa ediyoruz:

1) Milli hâkimiyetin en tabiî neticesi ve aynı zamanda dayanağı olan Meclis murakabesinin anayasamızın yalnız şekline değil, ruhuna da tamamıyla uygun olarak tecellisini sağlayacak tedbirlerin alınması.

2) Yurttaşların siyasî hak ve hürriyetlerini daha ilk Teşkilât–ı Esasiye Kanunumuzun gerektirdiği genişlikte kullanabilmeleri imkânlarının sağlanması.

3) Bütün parti çalışmalarının yukarıdaki esaslara tamamıyla uygun bir şekilde yeniden tanzimi.

Muhterem milletvekilleri arkadaşlarımızın, yüksek tasviplerine sunduğumuz bu teklifimizle, daha ilk kuruluşundan beri millî hâkimiyet gayesine erişmeyi, onu gerçekleştirmeyi hedef tutan CHP’nin ve bütün Türk Milletinin yüksek arzularına tercüman olduğumuza, Atatürk’ün idealine sadık kaldığımıza inanmış bulunuyoruz.

Cumhurbaşkanımızın 19 Mayıs 1945 tarihli nutuklarında: “Siyaset ve fikir hayatımızda demokrasi prensiplerinin daha geniş ölçüde hüküm süreceği hakkındaki fikirleri”, bu teklifimizin vakitsiz ve yersiz olmadığı hakkındaki inancımızı büsbütün kuvvetlendirmiştir.

Milletimizin bütün kuvvet ve iradesini temsil eden Büyük Millet Meclisi Parti Grubu arkadaşlarımızın Türkiye Cumhuriyeti’ne ve Türk Milletine dünya demokrasileri arasında şerefli bir mevkii sağlayacak olan bu teklifi.; Kendi öz düşüncelerinin bir ifadesi gibi telakki edeceklerinden asla şüphe etmediğimizi bir defa daha tekrar eder ve takririmizin açık oturumda müzakeresini saygılarımızla rica ederiz.”

Ankara, TBMM - 07 Haziran 1945

İzmir Mebusu Mahmut Celal Bayar,

İçel Mebusu Refik Koraltan,

Aydın Mebusu Adnan Menderes

Kars Mebusu Fuat Köprülü

(*) Bu takrir (önerge), özgürlükleri kısıtlayan rejimi daha fazla sürdürmenin doğru olmayacağı, anayasal hak ve özgürlüklerin tanınması gerektiği üzerinde durmuş ve en nihayetinde “memlekette demokratik usullerin daha geniş şekilde tatbikine geçilmesi” amacını taşımıştır.